પી.યુ.સી સર્ટિફિકેટ અંગે અગત્યના તમામ કાયદાઓ અને નિયમોની સરળ ભાષામાં જાણકારી.

ટેકનોલોજીના આ સમયમાં રોજ નવાનવા વાહનો માર્કેટમાં આવે છે અને પ્રત્યેક વર્ષે નવા વાહનોની સંખ્યામાં ઉત્તરોત્તર મોટા પ્રમાણમાં વધારો થઈ રહ્યો છે. વાહનોના વધુ વપરાશના કારણે નાના મોટા તમામ શહેરોમાં વાયુ પ્રદુષણનુ પ્રમાણ વધતુ જાય છે. અમેરિકા તેમજ યુરોપ જેવા દેશોમાં મોટર વાહનમાંથી નિકળતા ધુમાડાને કારણે ઓછામાં ઓછું પ્રદુષણ થાય તે માટેના નિયમો સમયાંતરે કડક કરવામાં આવતા રહે છે. ભારતમાં પણ મોટરવાહનના વપરાશને કારણે થતા વાયુ પ્રદુષણને નિયંત્રિત કરવા માટે કાયદા દ્વારા ધારાધોરણો નક્કી કરવામાં આવેલ છે.

પીયુસી સર્ટિફિકેટ એટલે શુ?

કેન્દ્રીય મોટર વાહન નિયમો – 1989ના નિયમ નં-115 અનુસાર કોઈપણ મોટર વાહનમાંથી નીકળતા ધુમાડા અને ગેસ તેમજ સબંધિત વાહનનો પ્રકાર અને તેમાં વાપરવામાં આવતા બળતણ જેવા કે પેટ્રોલ, ડીઝલ, સીએનજી તથા એલપીજી વગેરેને ધ્યાનમાં લઈ મહતમ ધુમાડો અને તેમાંથી છૂટા પડતા કણોનુ પ્રમાણ નક્કી કરવામાં આવેલ છે. જે મુજબ સરકાર દ્વારા નક્કી થયેલ નિયમો અનુસાર વાહનમાંથી ધુમાડો કે ગેસ નીકળે છે તેવુ પ્રમાણપત્ર જેને સામાન્ય રીતે આપણે પીયુસી સર્ટીફિકેટ તરીકે ઓળખીયે છીએ. ટૂંકમાં પીયુસી (પોલ્યુશન અંડરકંટ્રોલ સર્ટીફિકેટ) એટલે તમારું વાહન સરકારે નક્કી કરેલા નિયમો મુજબ જ ધુમાડો ઉત્પન્ન કરે છે એવુ પ્રમાણપત્ર.

પીયુસી સર્ટિફિકેટ કોણ આપે?

આ સર્ટીફિકેટ વાહનના ઉત્પાદક કે રાજ્ય સરકાર દ્વારા નિમણુક કરવામાં આવેલ હોય તેવી ટેસ્ટીંગ એજન્સીઓ દ્વારા આપવામાં આવે છે. પ્રદુષણની માત્રા ચકાસણી કમ્પ્યુટરાઇઝડ સુવિધા અને પીયુસી સર્ટીફીકેટ(વાહનોના ઉત્સર્જનનું ધોરણ) ઘણા પેટ્રોલપંપ કે વર્કશોપ ઉપરથી મળી શકે છે. આ અધિકૃત પોલ્યુશન ચેકીંગ સેન્ટરો ગુજરાતમાં સમગ્ર સ્થાને આવેલાં છે. હાલમાં 410 પેટ્રોલ/સીએનજીથી ચાલતા વાહનો માટે અને ડિઝલ વાહનો માટે 231 કેન્દ્રો કાર્યરત છે. આ કેન્દ્રો જો વાહનો દ્વારા ઉત્સર્જન નિયમનું પાલન કરતાં હોય તો પોલ્યુશન અંડર કન્ટ્રોલ સર્ટીફીકેટ(પીયુસી) આપે છે. જો વાહનો નિયમભંગ કરતાં હોય તો વાહનોની જરૂરી મરામત કરવાની જરૂરીયાત રહે છે.

પીયુસી સર્ટિફિકેટની વેલીડિટી કેટલી?

• નવા વાહન માટે 1 વર્ષ
• પછી બીએસ III માટે – દરેક 6 મહિના પછી
• પછી બીએસ IV માટે – દરેક 1 વર્ષ પછી

પીયુસી સર્ટિફિકેટ કઢાવવાની ફી કેટલી હોય?

• પેટ્રોલ /સીએનજી /એલપીજી વાહનો
• દ્વીચક્રી અને ત્રણ પૈડાવાળા વાહનો માટે રૂ. 25/-
• ચાર પૈડાવાળા વાહનો માટે રૂ.50/-
• ડીઝલ વાહનો માટે રૂ.100/-

તમારું પીયુસી કોણ માંગી શકે?

મોટરવાહન નિયમ 116(1) અનુસાર વાહન ચાલક પાસે પોલિસ વિભાગના પોલિસ સબ ઈન્સ્પેક્ટર અથવા આરટીઓના ઈન્સ્પેક્ટર દરજ્જાના અધિકારી ફરજ ઉપર હોય ત્યારે પીયુસી માંગી શકે છે. વાહનનુ પીયુસી પ્રમાણપત્ર ધરાવતા ન હોય તો સાત દિવસમાં કઢાવીને રજુ કરવાનુ પણ ફરમાવી શકે છે. તેવી જ રીતે વાહનમાંથી વધુ ધુમાડો નિકળે છે તેવુ પ્રથમ દ્રષ્ટીએ જણાઈ આવે તો ટેસ્ટીંગ એજન્સી પાસે મોકલી પીયુસી સર્ટીફિકેટ કઢાવવાની ફરજ પાડી શકે છે. આ સિવાય વાહનમાં એન્જીનની ટેકનીકલ ખરાબીના કારણે વધુ પ્રદુષણ થતુ હોય તો તેનુ રીપેર કરાવ્યા બાદ ઉપયોગમાં લેતા પહેલા પીયુસી પ્રમાણપત્ર રજુ કરવાનો હુકમ કરી શકે છે.

પોલ્યુશન સર્ટીફીકેટ ન હોય તો કેટલો દંડ થાય?

ચેકીંગ દરમ્યાન વાહન પીયુસી પ્રમાણપત્ર વગર મળી આવે અથવા નિયમ 115માં નિયત કરવામાં આવેલ ધારાધોરણો કરતા વધુ પ્રદુષણ કરતુલ હોય તો મોટરવાહન અધિનિયમ – 1988ની કલમ 190(2) અનુસાર પ્રથમ વખત ગુન્હા બદલ રૂ.1000 અને ત્યારબાદ બીજા અથવા વધારાના પ્રત્યેક ગુન્હા દીઠ રૂ.2000 દંડ ભરવાને પાત્ર થાય છે.

પીયુસી સર્ટીફીકેટ હોવા છતાં વાહન વધુ પ્રદુષણ ફેલાવતું હોવાનું પ્રથમ દ્રષ્ટીએ જણાય તો શું કરવું?

જો સર્ટિફિકેટ હોવા છતાંય તમારું વાહન પ્રદુષણ કરતું હોય તો તમારા વાહનનું પીયુસી સર્ટીફીકેટ રદ થશે અને તમને(સીએમવી રૂલ્સ 116) અંતર્ગત નવું પીયુસી સર્ટીફીકેટ સાત દિવસમાં કઢાવવાનું કહેવામાં આવશે. જેનો અમલ કરવામાં નિષ્ફળ જવાથી મોટર વાહન અધિનિયમની કલમ 190(2) અંતર્ગત કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.

આમ આપણા દેશમાં વાહનના ધુમાડાથી ફેલાતા પ્રદુષણને રોકવા સેન્ટ્રલ મોટર રૂલ્સ, 1989 મુજબ તમામ વાહન(યુરો-1/યુરો-2/યુરો-3/યુરો-4 સહિત સહિત સીએનજી અને એલપીજીના વાહનો)એ આરટીઓ નોંધણીની તારીખથી એક વર્ષ પૂર્ણ થયા બાદ માન્ય પીયુસી સર્ટીફીકેટ કરવું જરૂરી છે.